Já, á hverjum degi er boðið upp á vegan-rétt. Meðlætisbar með fersku grænmeti og ávöxtum er í boði daglega ásamt úrvali af vegan-sósum.

Uppsögn skal berast fyrir 25. mánaðarins á undan en hægt er að ganga frá uppsögn inni á Mínum síðum. Fyrsta tímabil vetrarins, frá skólabyrjun og til lok september, telst sem eitt tímabil. Einnig frá 1. maí til og með skólalokum.

„Fyrir mikilvægasta fólkið“ eru einkunnarorðin okkar hjá Skólamat. Við göngum út frá því að framleiða hollar og næringarríkar máltíðir fyrir mikilvægasta fólkið. Næringargildi hvers réttar er reiknað út af næringarfræðingi Skólamatar. Ávallt er boðið upp á ávexti og grænmeti með matnum. Þegar um kolvetnisríkan mat er að ræða bjóðum við upp á heilhveitipasta og hýðishrísgrjón og mikil áhersla er lögð á gróft korn, heilnæmt og ferskt hráefni.

Já, gæðastjóri Skólamatar er næringarfræðingur að mennt og fer yfir alla matseðla. Gæðastjóri gætir jafnvægis í matseðlum út frá öllum þeim næringarefnum sem eru börnum nauðsynleg. Næringargildi matseðla er vandlega útreiknað.

Sótt er um mataráskrift hér á síðunni www.skolamatur.is og mikilvægt er að gefa upp réttar upplýsingar, svo sem bekkjarheiti og annað. Hægt er að sækja um áskrift hvenær sem er en nýtt áskriftartímabil hefst í skólabyrjun og eftir það byrjar áskriftin 1. hvers mánaðar. Alltaf má þó semja um áskriftartímabil ef þetta fyrirkomulag hentar ekki. Þá er best að senda póst á skolamatur@skolamatur.is.

Áskrift er seld hverjum og einum nemanda og því mega aðrir ekki nýta mataráskrift eða ábót annarra.

Áskrift er seld í mánaðartímabilum óháð því hversu oft nemandi mætir í mat. Í einhverjum sveitarfélögum er boðið upp á að kaupa matarmiða þar sem nemandinn og/eða foreldrar ákveða hvenær hann er í mat og hvenær ekki. Eins stendur öllum til boða að kaupa stakar máltíðir.

Gjaldskrá er ákveðin af sveitarfélögum og einungis er greitt fyrir mat þá daga sem skóli er samkvæmt skóladagatali. Skólamatur vinnur eftir þjónustusamningum sem er gerður við hvert og eitt sveitarfélag. Verðmunur skýrist meðal annars af innihaldi samnings og niðurgreiðslu sveitarfélaganna. Enginn virðisaukaskattur er á skólamáltíðum til nemenda.

Öllum áskrifendum stendur til boða að fá hóflega ábót á hádegismat.

Þegar hamborgarar, kjúklingabitar eða annar matur sem er skammtaður í einingum er á matseðli þá er ekki gefin ábót á aðalréttinn en ávallt stendur áskrifendum til boða að fá ábót á grænmeti, ávexti, kartöflur eða annað meðlæti.

Í öllum þeim skólum þar sem aðstaða til eldunar er fyrir hendi er maturinn eldaður í skólanum sjálfum, þ.e.a.s. þar fer lokaeldun fram. Eina undantekningin á því er þegar um súpur eða grauta er að ræða en þá er matur sendur heitur í skólana. Ávextir og grænmeti er ávallt skorið niður á staðnum og er lögð áhersla á ferskleika og fjölbreytni í meðlætisbarnum.

Gjaldskrá skólamáltíða er ákveðin af sveitarfélagi, eins og ákvarðanir um systkinaafsátt. Systkinaafsláttur er veittur í Hafnarfirði og Reykjanesbæ en ekki hjá öðrum sveitarfélögum sem Skólamatur þjónustar. Hafnarfjarðarbær og Reykjanesbær taka ákvarðanir um systkinaafslátt og hverjir eiga rétt á slíkum afslætti.

Matvæli sem við kaupum úti í búð eru oft samsett úr nokkrum innihaldsefnum. Þessi innihaldsefni eru samsett úr orkuefnum (fitu, prótínum og kolvetnum) og stundum er aukefnum bætt við.

Þessi aukefni eru efni sem bætti er í matvæli til að tryggja geymsluþol, viðhalda lit, verjast þránun, koma í veg fyrir að matvælin skilji sig og til að sæta matvæli svo dæmi séu tekin.

Öll aukefni sem leyfð eru í matvæli hafa farið í gegnum mjög strangar rannsóknir hjá EFSA (Matvælaöryggisstofnun Evrópu). Ef þau eru leyfð fá þau E-númer. E stendur fyrir Evópa en alls ekki eiturefni eins og sumir virðast halda.

Aukefnum er skipt í nokkra flokka:

Aukefni sem byrja á 100 eru litarefni, t.d. E 160 sem er unnið úr gulrótum og gefur rauðleitan lit og E 161 sem er unnið úr grænu laufgrænmeti og gefur grænan lit. Nokkur litarefni sem eru efnafræðilega búin til og gefa mjög skæra liti (svokölluð azo-litarefni) eru talin óæskileg í of miklu magni og því þarf að takmarka notkun þeirra. Þetta eru litarefni sem hafa númerin E 102, E 110, E 129 og E 133.

Aukefni sem byrja á 200 eru rotvarnarefni, t.d. E 201 bensóat, E 211 sorbat og E 250 nítrat. Þau eru notuð til að draga úr líkum á að hættulegar örverur (sýklar) eins og salmonella og listería geti fjölgað sér. Þau eru m.a. notuð í osta, kjötálegg, majones, salöt, súpur og sósur. Það er einkum gert til að tryggja matvælaöryggi og lengra geymsluþol en 2-4 daga. Rotvarnarefnin eru yfirleitt leyfð í takmörkuðu magni og í tiltekin matvæli, þ.e. þau eru ekki leyfð í hvaða matvæli sem er.

Aukefni sem byrja á 300 eru þráavarnarefni, t.d. E 300 askorbínsýra (C-vítamín), E 306 tókóferól (E-vítamín) og E 320 BHA. Þráavarnarefni eru notuð m.a. til að koma í veg fyrir þráabragð í matvælum og líka til að koma í veg fyrir að matvæli verði brún og ókræsileg á litinn. Það síðastnefnda er talið óæskilegt í miklu magni og því einungis leyft í takmörkuðu magni og í mjög fá matvæli.

Aukefni sem byrja á 400 eru bindiefni, t.d. E 401 algínat, E 414 arabískt gúmmí og E460 sellulósi. Þau eru ýmist unnin úr þörungum, soja eða gerjuðum kolvetnum. Þau eru mikið notuð í alls konar matvæli, til dæmis til að þykkja, koma í veg fyrir að matvælin skilji sig, verði kekkjótt, klessist eða lyfti sér ekki. Þau eru sögð óskaðleg eins og flest aukefni.

Veljum okkur eitt dæmi úr máltíð hjá Skólamat til að skoða og margur myndi segja að hér væri fullt af E-efnum.

Kjúklingasnitsel (kjúklingabringur (85%), raspur (hveiti, vatn, ger, salt, krydd, sykur, repjuolía, litarefni (E100, E160), sýrur (E262, E331), þráavarnarefni (E316)).

Ef vel er að gáð er hér um að ræða kjúklingabringur með raspi og raspurinn er brauð sem hefur verið þurrkað og malað niður. Hér er E 100 og E 160 notað til að fá rauðan/gulan lit á raspinn. E 100 er túrmerik unnið úr túrmerikrótinni og E 160 er karótín unnið úr gulrótum. E262 er unnið úr ediksýru og E331 er unnið úr sítrónusýru (finnst t.d. í ávöxtum). Þessi aukefni eru oft notuð í hveiti til að bæta bökunareiginleika þess. E 316 er ákveðið form af C-vítamíni og er notað til verja repjuolíuna fyrir þránun.

Í þessu dæmi eru aukefnin alveg jafn skaðlaus og hráefnin. Þeir sem eru með glútenóþol myndu ekki borða þessa vöru vegna hveitisins.

Ef við viljum forðast aukefni eins og hægt er þá þurfum við að huga að eftirfarandi:

Versla eins hrein matvæli og við getum (hreint kjöt, hreinan fisk, ómeðhöndlað grænmeti og ávexti (ýmist ferskt eða frosið), hreinar og þurrar kornvörur, baunir og linsur. Búa til matvæli eins og majones, sósur, súpur, krafta og þess háttar sjálf frá grunni og nota innan fárra daga.

Það verður erfitt fyrir fyrirtæki eins og Skólamat að útiloka öll aukefni úr þeim matvælum sem þau bjóða upp á, bæði vegna öryggis þeirra en líka vegna krafna um framboð og fjölbreytni. Hins vegar er reynt að kappkosta við að takmarka notkun þeirra eins og kostur er.

Það er vonandi að greinin hafi svarað einhverjum af þeim spurningum sem brenna á foreldrum og forráðmönnum vegna aukefna í matvælum.

Með bestu kveðju,

Guðrún Adolfsdóttir matvælafræðingur hjá Sýni ehf.